Στέλιος Αντωνιάδης CULTURE BLOG Κριτική Θεάτρου
Το σπίτι των επιθυμιών της μοναχής Χουάνα Ινές ντε λα Κρουζ
"Sor Juana Inés de la Cruz" (1648-1695)
Πριν επιλέξω την παράσταση που θα πάω να δω συνηθίζω να ψάχνω στις πηγές μου κάτι το καινούριο, κάτι το ενδιαφέρον, κάτι το σημαντικό για να μην χάσω ό,τι πολυτιμότερο έχω, τον χρόνο μου. Το όνομα της συγγραφέως το οποίο για πρώτη φορά συναντούσα ήταν αρκετό να με κάνει να ψάξω πιο πολύ, να διαβάσω για τη ζωή της, να μάθω περισσότερα και έτσι χωρίς να το περιμένω βρέθηκα μπροστά στα έργα και της ημέρες μιας πολύ ενδιαφέρουσας προσωπικότητας. Και πράγματι τελικά η βιογραφία της ήταν πολύ πιο ενδιαφέρουσα από το έργο που είδα.
Η γεννημένη το 1648 Juana Inés de la Cruz, εκτός από καλογριά ήταν συγγραφέας θεατρικών και άλλων έργων, ποιήτρια, φιλόσοφος, μουσουργός. Για τη συμβολή της στην πρώιμη ισπανική λογοτεχνία την είχαν ονομάσει ¨Δέκατη Μούσα¨.
Η ζωή της μοιάζει με ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα. Γεννήθηκε στο Μεξικό, παράνομο παιδί ενός Ισπανού καπετάνιου και μιας Κρεολής. Δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα της, χάρη όμως στον εύπορο παππού της, δίπλα στον οποίο μεγάλωσε, έζησε μια ευχάριστη παιδική ηλικία. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε διαβάζοντας, στην ουσία καταβροχθίζοντας, βιβλία τα οποία εύρισκε στην πλούσια βιβλιοθήκη του αγαπημένου παππού της. Από πολύ νωρίς φάνηκαν τα πολλαπλά της χαρίσματά όταν στην ηλικία των οκτώ χρόνων έγραφε ποιήματα, στα έντεκα της ασχολιόταν με τα αρχαία Ελληνικά και στα δεκατρία της δίδασκε στους συνομηλίκους της Λατινικά! Επίσης γνώριζε και μερικές από τις τοπικές γλώσσες.
Στα δεκαέξι της ζήτησε από τη μητέρα της να ντυθεί άντρας για να μπορέσει να πάει στο Πανεπιστήμιο (η φοίτηση τότε δεν επιτρεπόταν σε γυναίκες) κάτι όμως που δεν έγινε αναγκάζοντας την να μορφωθεί ιδιωτικά χάρη στην ακόρεστη επιθυμία της για διάβασμα βιβλίων αλλά και τη βοήθεια των ευγενών συζύγων των Ισπανών αποικιοκρατών των οποίων είχε γίνει κυρία των τιμών. Όλοι τη θαύμαζαν και τη λάτρευαν για τις απέραντες γνώσεις και τι κοφτερό μυαλό της. Παρόλο τον θαυμασμό των αντρών και τα πολλά προξενιά δεν θέλησε ποτέ να παντρευτεί. Το 1667 αποφάσισε να γίνει μοναχή για να μπορεί να αφοσιωθεί απερίσπαστα στις μελέτες, στα διαβάσματά και στα γραπτά της κάτι που έκανε έως το τέλος της ζωής της. Χάρη στην υποστήριξη των Ισπανών διοικητών και των υπολοίπων ευγενών δημιούργησε μια τεράστια βιβλιοθήκη αλλά και τα έργα που έγραφε εκδίδονταν στην Ισπανία. Τόσο τα ποιητικά όσο και τα πεζά έργα της είχαν ως θέμα τον έρωτα, τον φεμινισμό, τη γυναικεία απελευθέρωση και τη θρησκεία (περίεργα για μια μοναχή). Ενδιαφερόταν επίσης για τα μαθηματικά και την επιστήμη. Είχε μετατρέψει το μοναστήρι και το κελί της σε πνευματικό σαλόνι, χώρο συνάντησης και ανταλλαγής απόψεων για τους καλλιεργημένους φίλους της.
Οι δραστηριότητες της καθώς και οι πρωτοποριακές της απόψεις για την γυναικεία απελευθέρωση και ιδιαίτερα το δικαίωμα στις σπουδές, τον μισογυνισμό και την υποκρισία των ανδρών δημιούργησαν αντιδράσεις κυρίως εκ μέρους των εκκλησιαστικών κύκλων (όχι παράξενο για την εποχή). Οι αντιδράσεις αυτές (θεωρήθηκε αιρετική και λεσβία) έφτασαν σε τέτοιο επίπεδο που την ανάγκασαν να σταματήσει να γράφει. Τελικά παρόλη την υποστήριξη των κοσμικών, λόγω των πιέσεων των κληρικών αναγκάστηκε να πουλήσει τους 4.000 τόμους των βιβλίων της, τα μουσικά και τα επιστημονικά της όργανα. Υπάρχει και η άποψη ότι κατασχέθηκαν.
Πέθανε στην επιδημία της πανούκλας το 1695 προσπαθώντας να βοηθήσει τις μοναχές που είχαν προσβληθεί από τη φοβερή και θανατηφόρο νόσο.
Μετά από πολλά χρόνια παραμονής στην αφάνεια το έργο της απέκτησε και πάλι ενδιαφέρον χάρη στις προσπάθειες του Νομπελίστα Octavio Paz. Έχουν γραφτεί πολλές μελέτες, δοκίμια, διατριβές για τη ζωή και το έργο της. Θεωρείτε μια αντιφατική προσωπικότητα του δέκατου έβδομου αιώνα όσο και σημαντική για τη σύγχρονη εποχή. Η ζωή και η δράση της αποτέλεσε θέμα για μουσικές συνθέσεις, τηλεοπτικές σειρές, κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικά έργα καθώς και τη συγγραφή πολλών βιβλίων.
Το έργο
Η βιογραφία της συγγραφέως όπως φάνηκε παραπάνω είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, δεν μπορώ όμως να πω το ίδιο και για το έργο.
Πρωτοπαρουσιάστηκετο1683. Θεωρείται το καλύτερο έργο της καθώς και ένα από τα πλέον σημαντικά έργα του ύστερου μπαρόκ της Ισπανοαμερικανικής λογοτεχνίας.
Δύο ζευγάρια, οκτώ ρόλοι. Κωμωδία με έρωτες, ίντριγκες, ζήλιες, απαγωγές, μπερδέματα, συνομωσίες γάμους, απιστίες, απειλές για εγκλεισμό σε μοναστήρι και τέλος το απαραίτητο happy end. Όλα αυτά μέσα στο σπίτι των επιθυμιών με χορούς τραγούδια μεταμφιέσεις και ξέφρενους ρυθμούς. Αυτά.
Νομίζω πως περισσότερο από το έργο έχει ενδιαφέρον η συγγραφέας και ιδιαίτερα για το ότι μολονότι μοναχή και μάλιστα στον δέκατο έβδομο αιώνα, έγραψε μέσα στο μοναστήρι της ένα έργο με έρωτες και ερωτικούς πόθους.
Συντελεστές:
Έρευνα, επιλογή, μετάφραση: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου της αξίζει έπαινος για το ό,τι μας έφερε σε επαφή με μία συγγραφέα που δεν γνωρίζαμε.
Η Σκηνοθεσία του Μανώλη Κλωνάρη σφύζει από ζωή, γρήγορους ρυθμούς και πρωτότυπες ιδέες. Το Σκηνικό του Θόδωρου Μπρουσκομάτη ενδιαφέρον αν και μου θύμιζε κάπως γιορτή Αγίου Βαλεντίνου. Τα Κοστούμια της Πένυς Σπανού μου φάνηκαν αλλοπρόσαλλα. Ο ένας φορούσε στολή τένις, άλλοι ήταν μισόγυμνοι φορώντας γιλέκο, κάποιος φορούσε παλτό, μία κυρία (με πραγματικά καλλίγραμμο σώμα) ήταν ντυμένη σε στιλ πορνοσόπ! Οι Φωτισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη εξυπηρέτησαν σωστά την παράσταση. Η Κίνηση του Νίκου Λεκάκη σε απόλυτη συμφωνία με τους ρυθμούς του έργου.
Μουσική: Νίκος Χατζόπουλος. Βοηθός σκηνοθέτη: Αλεξάνδρα Μηλιώνη
Ερμηνεύουν
Κωνσταντίνος Βασιλόπουλος, Ευθύμης Γεωργόπουλος, Βασίλης Ζήσης, Μαρία Θωμά, Ιουστίνα Μάτσιασεκ, Ευγενία Ξυγκόρου και Δημήτρης Τσιγκριμάνης. Όλοι τους ερμήνευσαν του ρόλους τους ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του σκηνοθέτη.
Διαρκεια : 90 '
Η κυρία του ταμείου πολύ ευγενική και εξυπηρετική. Είχε την καλοσύνη να μας ξεναγήσει στην πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση γλυπτικής που υπάρχει στο φουαγιέ.
